این روزها استفاده از کپسول‌های رنگارنگ مولتی‌ویتامین در بیشتر جوامع باب شده است.
آن قدر مردم در مورد خطر بیماری‌های مزمن، سرطان، پیری، آلزایمر و مانند آن شنیده‌اند که برای فرار از آن حتی شده، خودسرانه دارو و مکمل می خورند که استفاده از مولتی ویتامین‌ها یکی از همین هاست.
محققان می گویند بهتر است به جای اتکا به قرصها و کپسول‌های رنگارنگ ویتامینی، به مصرف متعادل میوه‌ها و سبزی‌های تازه حاوی این ویتامین‌ها روی آوریم تا از همه فواید آنها به اندازه لازم بهره ببریم.
یکی از این مطالعات که به تازگی نتایج آن در نشریه انجمن پزشکی آمریکا چاپ شد، نشان می‌دهد که مصرف ویتامین C یا E، نقشی در کاهش میزان ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی ، مثل حمله قلبی یا سکته مغزی ندارد. در این مطالعه که طی 8 سال روی بیش از 14 هزار نفر انجام گرفته، مشخص شده که مصرف این ویتامین‌ها هیچ تفاوتی با مصرف نکردن آنها نداشته است.
در حالی که قبلا مطالعات آزمایشگاهی نشان داده بود که این ویتامین‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و به همین علت می‌توانند رادیکال‌های آزاد (موادی که تجمع آنها در بدن می‌تواند سبب تسریع پیری سلولی، سرطان و بیماری‌های دیگر شوند) حاصل از سوخت و ساز بدن را از بین ببرند.
همچنین مطالعات دیگر نشان داده بود که مصرف میوه‌جات و سبزیجات، به دلیل دارا بودن مواد آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند از احتمال ابتلا به این بیماری‌ها بکاهد.
اما آیا مصرف این ویتامین‌ها، به صورت مکمل‌های جداگانه هم می‌تواند چنین خاصیت مفیدی داشته باشد؟
این سؤالی است که مطالعات بعدی در پی پاسخ به آن بوده‌اند و جواب اکثر آنها به آن منفی بوده است. به‌عنوان مثال، در یکی از این مطالعات در دانشگاه کپنهاگ، مشخص شد که هیچ دلیل محکمی برای اینکه مولتی‌ویتامین‌ها بتوانند باعث افزایش طول عمر شوند، به دست نیامده است.
وقتی این محققان، نتایج 20 مطالعه مرتبط تر و معتبرتر را انتخاب و تحلیل کردند، به نتیجه جالب‌تری رسیدند و آن اینکه انواع ویتامین‌ها حتی ممکن است باعث مرگ زودرس شوند، به این شکل که ویتامین E، باعث بالارفتن 4 درصدی احتمال مرگ زودرس می‌شود، بتاکاروتن، آنتی‌اکسیدان معروف و پیش‌ساز ویتامین A، باعث افزایش 7 درصدی آن می‌شود و خود ویتامین A باعث 16 درصد افزایش در احتمال مرگ زودرس افراد می‌شود.
در این بررسی‌ها، نتیجه قابل‌ارائه‌ای در مورد مصرف ویتامین C و سلنیوم به دست نیامده است.
مطالعه دیگری در دانشگاه کلورادوی آمریکا نشان داد که بر خلاف آنچه متخصصان تصور می‌کردند مصرف ویتامین E ، نه تنها تاثیر مثبتی در کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه ندارد، بلکه درصورت زیاده‌روی در مصرف این ویتامین، ممکن است احتمال بروز آن افزایش هم یابد. این محققان اعلام کردند استفاده ی روزانه از 400 میلی‌گرم ویتامین E یا بیشتر در درازمدت، می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان ریه را تا 28 درصد بالا ببرد. بر اساس این مطالعه، همچنین مشخص شده بود که این خطر در مورد سیگاری‌ها به شکل جدی‌تری وجود دارد.
تحقیق دیگری نشان‌داد مصرف زیاد ویتامین‌ها از سوختن کلسترول در بدن جلوگیری می کند. در این مطالعه که در دانشگاه نیویورک روی تاثیر ویتامین های E و C و بتاکاروتن (پیش‌ساز ویتامین A ) انجام شده بود، مشخص شد مقدار اضافی این ویتامین ها می‌تواند آنزیم‌های کبدی مسئول سوزاندن کلسترول بد خون را مهار کند و به این ترتیب باعث تجمع آن در بدن شود.
مطالعات پیشین نشان داده بود افرادی که بیشتر ویتامین دریافت می‌کنند، چربی کمتری در رگ‌هایشان رسوب می‌کند. به همین علت، محققان تصور کرده بودند که شاید مصرف ویتامین اضافی هم بتواند با تاثیرگذاری مثبت روی سوخت‌وساز چربی‌ها، در کاهش بروز تصلب شرایین (بیماری‌ای که از رسوب چربی‌ها در دیواره رگ‌ها ایجاد می‌شود و موجب حمله قلبی و سکته مغزی می‌شود) مؤثر باشد. با این حال، نتایج مطالعات فعلی خلاف این را نشان داد و محققان را از یافتن راه میان‌بری برای کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و در نتیجه کاهش مرگ ومیر زودرس این بیماران ناامید کرد.
مطالعات دیگری نیز در مورد تاثیر احتمالی مصرف مولتی‌ویتامین‌ها بر میزان ابتلا به سرطان‌ها انجام شده و نتایج مشابهی داشته است.
محققان مرکز ملی تحقیقات سرطان آمریکا در سال 2007 نشان دادند مردانی که در روز بیش از یک عدد قرص مولتی‌ویتامین استفاده می‌کنند، 32 درصد بیشتر از سایر مردان به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. ضمن اینکه احتمال کشندگی سرطان پروستات هم در این مردان، در مقایسه با سایر مردانی که از این قرصها استفاده نکرده‌‌اند، تقریبا دو برابر است.
با توجه به مطالب بالا می توان گفت که هر چند مکمل های ویتامین و املاح مفید هستند، ولی هیچ گاه نباید در مصرف آنها زیاده روی کرد و در صورتی که فرد کاملا سالم و قوی است، نیازی به مصرف این مکمل ها نیست.
